Psychosomatische klachten en fysiotherapie

Soms lijkt je lichaam niet mee te werken, terwijl medische onderzoeken niks ‘geks’ laten zien. Dat maakt psychosomatische klachten lastig te begrijpen. Een veelvoorkomend misverstand is dat psychosomatische klachten ‘tussen de oren’ zouden zitten. In werkelijkheid hebben ze een echte fysieke én mentale impact. In deze blog neem ik je mee in wat psychosomatische klachten precies zijn, hoe ze ontstaan, en hoe fysiotherapie je kan helpen om grip te krijgen op je herstel.

Jonge vrouw met een tattoo op haar arm wrijft in haar nek vanwege pijn, terwijl ze aan een houten tafel zit met thee.
Medische tekening van de menselijke wervelkolom op een klembord, omringd door anatomische schetsen.

Wat zijn psychosomatische klachten?

‘Psychosomatisch’ klinkt als een moeilijk woord, maar het betekent dat de klachten bestaan uit een combinatie van psychische klachten en somatische klachten (lichamelijk). Denk hierbij aan:

  • Chronische pijn
  • Fibromyalgie
  • Hoofdpijnklachten
  • Stress gerelateerde klachten
  • Chronisch vermoeidheidssyndroom
  • Problemen met ademhalen of duizeligheid.

Hoewel er vaak geen duidelijke medische oorzaak is, hebben deze klachten een grote impact op je leven. Ze maken het moeilijk om normaal te functioneren en kunnen ervoor zorgen dat je je afgezonderd voelt, zowel sociaal als emotioneel.

Belangrijk om te onthouden: deze klachten zitten niet ‘tussen je oren’. Ze zijn geen ingebeelde pijn, maar echte fysieke reacties van je lichaam. Vaak veroorzaakt door overgevoelige zenuwen of een stress systeem dat uit balans is. Meer hierover lees je verderop in de blog.

Hoe ontstaan psychosomatische klachten?

Psychosomatische klachten ontstaan niet zomaar. Ze zijn het resultaat van een combinatie tussen je lichaam, je gedachten en emoties. Je lichaam reageert vaak veel sterker op gedachten en emoties dan je denkt. Dit kan op termijn leiden tot klachten die daadwerkelijk pijnklachten geven, zelfs zonder dat er schade te vinden is in je lichaam.  Dit mechanisme wordt uitgelegd door het biopsychosociale model.

 

Biologische factoren: Wat gebeurt er in je lichaam?

Als je lichaam langere tijd uit balans is, kan je zenuwstelsel overgevoelig worden. Dit noemen we sensitisatie. In deze toestand reageert je lichaam heftiger op normale prikkels, zoals aanrakingen of bewegingen, die ineens als pijnlijk worden ervaren. Dit gebeurt zelfs zonder een duidelijke oorzaak of specifieke trigger. Sensitisatie ontstaat vaak door aanhoudende overbelasting of andere factoren die het natuurlijke evenwicht van je zenuwstelsel verstoren.

 

Psychologische factoren: Hoe beïnvloeden gedachten en emoties je lichaam?

Je brein heeft meer invloed dan je misschien zou willen. Stel, je hebt pijn en je bent bang dat het erger wordt. Die angst kan ervoor zorgen dat je pijn daadwerkelijk toeneemt. Dit noemen we catastroferen. Negatieve emoties zoals boosheid, verdriet of frustratie versterken dit proces nog meer. Je lichaam reageert daarop alsof er gevaar is, wat kan leiden tot hoofdpijn, vermoeidheid of pijn. Gedachten en emoties hebben een directe verbinding naar je lichaam

 

Sociale factoren: Welke rol speelt je omgeving?

Denk aan stress op je werk, problemen in je relatie of een gebrek aan begrip van mensen om je heen. Dit soort spanningen kunnen klachten verergeren of ervoor zorgen dat ze niet weggaan. Soms voelt het makkelijker om sociale activiteiten te vermijden. Dit kan zijn uit schaamte of omdat je klachten je teveel beperken. Dit kan juist een negatief effect hebben, omdat je steun en afleiding mist.

 

Waarom blijven klachten aanhouden?

Bij psychosomatische klachten beland je al snel in een vicieuze cirkel. Neem rugpijn als voorbeeld: je bent bang dat bewegen de pijn erger maakt, dus je beweegt minder. Maar door minder te bewegen, worden je spieren stijver, waardoor de pijn juist erger wordt. Deze vicieuze cirkel doorbreken vraagt om inzicht in wat er precies gebeurt, met vervolgens actieve stappen om hier iets aan te doen.

Herstellen van psychosomatische klachten: Wat kun je zelf doen?

Herstellen begint met kleine stappen. Hier zijn een paar praktische tips:

  • Mindfulness en ontspanning: Oefeningen zoals meditatie of ademhalingstechnieken helpen je om stress te verminderen en spanning los te laten.
  • Beweeg regelmatig: Wandelen, lichte yoga of andere rustige vormen van beweging helpen je om conditie op te bouwen zonder je lichaam te overbelasten. Probeer graded activity: stap voor stap meer bewegen.
  • Begrip van pijnklachten: Als je weet hoe pijn werkt, kun je er anders mee omgaan. Dit heet pijneducatie en het kan helpen om je angst voor bewegen te verminderen en je klacht beter te begrijpen.

 

Wanneer schakel je professionele hulp in?

Soms zijn je klachten te complex om zelf op te lossen. Dit zijn signalen dat het tijd is om hulp te zoeken:

  1. Je klachten duren al maanden en er is geen duidelijke medische oorzaak.
  2. Je dagelijks leven lijdt eronder, bijvoorbeeld op je werk of in je privé situatie.
  3. Stress en emoties spelen een grote rol en je komt er zelf niet uit.
  4. Eerdere behandelingen werken niet en je zoekt een nieuwe aanpak.

 

Hoe helpt fysiotherapie bij psychosomatische klachten?

Fysiotherapie richt zich niet alleen op je lichaam, maar ook op je gedachten, emoties en omgeving. Hier zijn drie belangrijke stappen in de behandeling:

  1. Inzicht krijgen: Tijdens de eerste sessies onderzoekt de fysiotherapeut hoe jouw klachten zijn ontstaan. Samen kijken jullie naar patronen in je leven: beweeg je te weinig omdat je pijn verwacht? Heb je meer last als je stress hebt? Deze inzichten helpen je om je klachten beter te begrijpen.
  2. Stapsgewijs activeren: Beweging kan spannend zijn, zeker als je bang bent dat het je klachten verergert. De fysiotherapeut helpt je om in kleine stappen weer vertrouwen op te bouwen in je lichaam. Belangrijk om te beseffen is dat er geen schade is, en dus pijn geen verder schade kan brengen.
  3. Samenwerken met andere disciplines: Bij complexe klachten werkt een fysiotherapeut vaak samen met psychologen of andere specialisten. Zo krijg je een behandeling die echt aansluit bij jouw situatie.

Let op: Hoewel volledige pijnvrijheid bij langdurige chronische pijn niet altijd haalbaar is, is er veel winst te behalen. Samen werken we aan pijnvermindering en het verbeteren van je levenskwaliteit.

Ochtendzon schijnt door een rustig bos waar iemand loopt met de hond.

Jouw klachten verbeteren bij ons gezondheidscentrum

Psychosomatische klachten kunnen aanvoelen als een doolhof zonder uitgang, maar er is altijd een uitweg. Met de juiste begeleiding, praktische inzichten en een flinke dosis geduld kun je werken aan herstel. Het belangrijkste is om je klachten serieus te nemen en hulp te zoeken als je merkt dat je vastloopt.

Onthoud, je bent niet de enige met deze klachten. We komen dit enorm vaak tegen en gelukkig kunnen we de klacht ook veel verbeteren. Samen met een van onze fysiotherapeuten kun je leren om je leven weer op te pakken.

Bronvermelding

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (2024). Langdurig ziekteverzuim door stress: statistische inzichten. CBS StatLine. https://www.cbs.nl

Fricke-Comellas, H., Heredia-Rizo, A. M., Casuso-Holgado, M. J., Salas-González, J., & Fernández-Seguín, L. M. (2024). Exploring the effects of Qigong, Tai Chi, and yoga on fatigue, mental health, and sleep quality in chronic fatigue and post-COVID syndromes: A systematic review with meta-analysis. Healthcare, 12(20), 2020. https://doi.org/10.3390/healthcare12202020

Lahart, I., Darcy, P., Gidlow, C., & Calogiuri, G. (2019). The effects of green exercise on physical and mental wellbeing: A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(8), 1352. https://doi.org/10.3390/ijerph16081352

Linton, S. J., & Shaw, W. S. (2011). Impact of psychological factors in the experience of pain. Physical Therapy, 91(5), 700–711. https://doi.org/10.2522/ptj.20100330

Radley, J., Morilak, D., Viau, V., & Campeau, S. (2015). Chronic stress and brain plasticity: Mechanisms underlying adaptive and maladaptive changes and implications for stress-related CNS disorders. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 58, 79–91. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2015.06.018